19.02.2021 r.
Stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłacała kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego (art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c.) niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu.
W przełomowej uchwale z dnia 16 lutego 2021 r. (III CZP 11/20) - podjętej w odpowiedzi na pytanie prawne Sądu Okręgowego w Warszawie "Czy w świetle art. 405 k.c. i art. 409 k.c., w przypadku uznania umowy kredytu indeksowanego za nieważną na skutek zawarcia w niej klauzul abuzywnych, gdy bezpodstawne wzbogacenie ma miejsce po obu stronach umowy, kredytobiorca może skutecznie domagać się od banku zwrotu świadczenia w postaci rat kapitałowo-odsetkowych zapłaconych w walucie polskiej lub w walucie obcej, w sytuacji gdy nie doszło do zwrotu przez kredytobiorcę wypłaconej przez bank kwoty kredytu w nominalnej wysokości" - Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, iż w przypadku umowy kredytu uznanej za nieważną, powstają dwa odrębne roszczenia, co przekłada się na niedopuszczalność ich rozliczenia do kwoty hipotetycznej nadpłaty. Tym samym Sąd Najwyższy - nie czekając na podjęcie uchwały przez pełny skład Izby Cywilnej SN, w odpowiedzi na pytanie prawne I Prezes SN (III CZP 11/21) - opowiedział się jednoznacznie za teorią dwóch kondykcji, podkreślając jednocześnie, iż teoria salda, zakładająca porównanie wartości wzbogacenia obu stron nieważnej umowy i powstanie roszczenia jedynie po tej stronie, której wzbogacenie ma wyższą wartość (wysokość roszczenia stanowi różnicę pomiędzy większym i mniejszym wzbogaceniem), nie znajduje uzasadnienia prawnego.
Sąd Najwyższy wywiódł, iż skoro zawarta przez strony umowa kredytu, została za nieważną, to tym samym kredytobiorcy przysługuje prawo domagania się zwrotu spełnionych świadczeń, nawet wówczas, jeżeli nie dokonał jeszcze spłaty kapitału kredytu.
Pogląd wyrażony w powyższej uchwale nie tylko tworzy po stronie kredytobiorców możliwość dochodzenia wobec banków wszelkich wpłat dokonanych z tytułu umowy kredytu, ale również otwiera drogę do podnoszenia zarzutu przedawnienia roszczeń banku wobec kredytobiorcy.
Należy podkreślić, iż uchwała z dnia 16 lutego 2021 r. stanowi kontynuację wykładni przyjętej przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 grudnia 2019 r. (V CSK 382/18) również odnoszącym się do rozliczeń na tle nieważnej umowy kredytowej.
29.10.2018 r.
Rzecz nabyta w trakcie trwania małżeństwa wchodzi do majątku osobistego małżonka i do majątku wspólnego małżonków w udziałach odpowiadających stosunkowi środków przeznaczonych z tych majątków na jej nabycie.
Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 19 października 2018 r. (sygn. akt III CZP 45/18) - odpowiadając na pytanie Sądu Okręgowego w Poznaniu - przesądził, iż rzecz nabyta w trakcie trwania małżeństwa, w którym obowiązuje ustawowa wspólność majątkowa, w części ze środków pochodzących z majątku osobistego jednego z małżonków, a w części z ich majątku wspólnego, wchodzi do majątku osobistego małżonka i do majątku wspólnego małżonków w udziałach odpowiadających stosunkowi środków przeznaczonych z tych majątków na jej nabycie, chyba że świadczenie z majątku osobistego lub majątku wspólnego przekazane na nabycie rzeczy, miało charakter nakładu, odpowiednio, na majątek wspólny lub osobisty.
Orzeczeniem tym Sąd Najwyższy rozstrzygnął spór w judykaturze co do oceny prawnej sytuacji, gdy w czasie istnienia wspólności majątkowej małżeńskiej, nabyty zostaje jakiś składnik majątkowy, za który zapłacono częściowo z majątku osobistego jednego małżonka, a częściowo ze środków stanowiących majątek wspólny małżonków.
29.10.2018 r.
Odrzucenie spadku musi nastąpić po powstaniu podstawy dziedziczenia.
Uchwałą z dnia 19 października 2018 r. (sygn. akt III CZP 36/18) - podjętą w odpowiedzi na pytanie prawne Sądu Okręgowego w Bydgoszczy - Sąd Najwyższy podkreślił, iż odrzucenie spadku musi nastąpić po powstaniu podstawy dziedziczenia. Tym samym,
złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku przez osobę, w stosunku do której nie rozpoczął jeszcze biegu termin określony w art. 1015 § 1 k.c., jest bezskuteczne.
W uzasadnieniu orzeczenia Sąd Najwyższy zaakcentował, iż przyjęcie przeciwnego stanowiska, zgodnie z którym skuteczne jest oświadczenie o odrzuceniu spadku złożone blankietowo, na przyszłość, pod warunkiem, że pewna podstawa dziedziczenia ujawni się bądź nie, stanowiłoby realne zagrożenie dla bezpieczeństwa spadkobierców. Wskazał przy tym, iż prawo polskie nie zna instytucji oświadczenia na przyszłość (np. przed otwarciem spadku), w które dotyczy rezygnacji z dziedziczenia na pewnej podstawie, która może, choć nie musi, się ziścić.
Na marginesie Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na możliwość skorzystania przez spadkobierców, którzy z różnych powodów nie złożyli skutecznego oświadczenia o odrzuceniu spadku, z instytucji uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia złożonego pod wpływem błędu.
29.10.2018 r.
W postępowaniu o stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości zakaz zmiany postanowienia na niekorzyść uczestnika postępowania wnoszącego apelację nie stoi na przeszkodzie stwierdzeniu zasiedzenia przez sąd drugiej instancji w innej dacie aniżeli uczynił to sąd pierwszej instancji.
Uchwałą z dnia 19 października 2018 r. (sygn. akt III CZP 1/18) Sąd Najwyższy odpowiedział na pytanie prawne Sądu Okręgowego w Olsztynie dotyczące związania sądu odwoławczego zakazem reformationis in peius w odniesieniu do daty nabycia prawa własności nieruchomości w drodze jej zasiedzenia.
Rozstrzygając powyższe zagadnienia prawne, Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, iż w postępowaniu o stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości zakaz zmiany postanowienia na niekorzyść uczestnika postępowania wnoszącego apelację (art. 384 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.) nie stoi na przeszkodzie stwierdzeniu zasiedzenia przez sąd drugiej instancji w innej dacie aniżeli uczynił to sąd pierwszej instancji.
Tym samym, Sąd Najwyższy uznał, iż w odniesieniu do daty zasiedzenia prawa własności nieruchomości, zakaz orzekania na niekorzyść strony odwołującej nie znajduje zastosowania. Sąd odwoławczy jest uprawniony do wskazania w orzeczeniu o stwierdzeniu zasiedzenia innej daty niż data wynikająca z wniosku podmiotu ubiegającego się o zasiedzenie.